Typ: szybowiec wyczynowy

Liczba wyprodukowanych egzemplarzy: 8

Konstruktorzy: Adam Kurbiel

Piloci oblatywacze: Jerzy Śmielkiewicz

SZD-52 Krokus to konstrukcja, która miała być wielkim hitem polskiego lotnictwa, ale z różnych przyczyn stała się „brakującym ogniwem” między starszymi Jantarami a nowszymi konstrukcjami.

1. Miał być pogromcą zachodnich konstrukcji

Krokus został zaprojektowany na początku lat 80. w Szybowcowym Zakładzie Doświadczalnym (SZD) w Bielsku‑Białej. Jego głównym celem było zastąpienie wysłużonych już wtedy Jantarów Standard i nawiązanie walki z nowoczesnymi szybowcami niemieckimi, takimi jak Schempp‑Hirth Discus czy LS‑4, które zaczynały dominować w Klasie Standard.

2. Cztery wcielenia jednego szybowca

To nie był jeden, stały projekt. Powstały cztery różne wersje rozwojowe, oznaczone od SZD‑52‑1 do SZD‑52‑4. Różniły się one znacznie od siebie:

SZD‑52‑1: Miał usterzenie w układzie T (poziomy statecznik na górze).
SZD‑52‑2: Zmieniono usterzenie na układ krzyżowy (klasyczny), aby poprawić właściwości pilotażowe.
SZD‑52‑3: Otrzymał zupełnie nowe skrzydła i inne usterzenie (kombinacja kadłuba Jantara z nowymi skrzydłami).
SZD‑52‑4: Wersja ostateczna, ale wyprodukowana w śladowej ilości.

3. „Składak” z Jantara

Aby przyspieszyć prace i obniżyć koszty, konstruktorzy wykorzystali sprawdzony kadłub z szybowca SZD‑48 Jantar Standard 3. Krokus (w wersji 3 i 4) był więc hybrydą: miał kadłub Jantara, ale zupełnie nowe, nowocześniejsze skrzydła o innym obrysie i profilu.

4. Nowatorski profil skrzydła

Skrzydło Krokusa wyposażono w profil NN‑17, opracowany na Politechnice Warszawskiej. Miał on zapewnić doskonałe właściwości lotne, jednak w praktyce okazał się bardzo wrażliwy na zanieczyszczenia (np. rozbite owady na krawędzi natarcia), co drastycznie pogarszało osiągi szybowca w trakcie długich przelotów – bardziej niż u konkurencji.

5. Ofiara historii i ekonomii

Dlaczego nie widzimy Krokusów na niebie? Projekt trafił na fatalny okres w historii Polski (stan wojenny, kryzys gospodarczy lat 80.). Dodatkowo, starszy Jantar Standard 3 wciąż sprzedawał się nieźle, a Krokus nie oferował aż tak gigantycznego przeskoku jakościowego, by uzasadnić drogą budowę nowych linii produkcyjnych w tamtych trudnych czasach.

6. Rarytas kolekcjonerski

SZD‑52 Krokus to biały kruk. Wyprodukowano łącznie zaledwie kilka egzemplarzy (źródła podają zazwyczaj liczbę 3‑4 sztuk prototypowych w różnych wersjach). Spotkanie go na lotnisku graniczy z cudem. Jeden z egzemplarzy (SZD‑52‑4) był przez lata eksploatowany m.in. w Aeroklubie Poznańskim.

7. Ojciec SZD‑55 Promyk

Choć Krokus nie wszedł do seryjnej produkcji, lekcje wyciągnięte z jego projektowania nie poszły na marne. Doświadczenia (szczególnie te dotyczące budowy skrzydeł i eliptycznego obrysu, do którego dążono) utorowały drogę do powstania SZD‑55 Promyk – szybowca, który okazał się wielkim sukcesem i jest produkowany oraz ceniony do dziś.

8. Próby korkociągowe

Podczas testów w locie, wczesne wersje Krokusa (szczególnie ta z usterzeniem T) miały problemy z właściwościami korkociągowymi – trudno było wyprowadzić szybowiec z korkociągu płaskiego. To wymusiło zmiany konstrukcyjne w usterzeniu, co opóźniło projekt i ostatecznie przyczyniło się do jego zamknięcia na rzecz nowszych koncepcji.

Stworzono na podstawie dostarczonych faktów i ciekawostek.